నియంత్రణ రేఖ (ఎల్‌ఓసి) వెంబడి శాంతి తిరిగి వచ్చిన కొన్ని రోజుల తర్వాత, ఉత్తర కాశ్మీర్ సరిహద్దు ప్రాంతాల్లోని గ్రామస్తులు తమ ఛిన్నాభిన్నమైన జీవితాలను తిరిగి నిర్మించుకోవడానికి కష్టపడుతున్నారు. "దశాబ్దాలలో అత్యంత దారుణమైన హింస కాలం" గురించి ఆలోచించినప్పుడు, షెల్లింగ్, క్షిపణి దాడులు, తక్కువ ఎత్తులో ఎగిరే డ్రోన్ల భయంకరమైన జ్ఞాపకాలు ఇప్పటికీ వారిని వెంటాడుతున్నాయి. తంగ్ధర్ లోని అమ్రోహి గ్రామంలో, 62 ఏళ్ల నూర్ దిన్ తన పూర్వీకుల ఇంటి శిథిలాల దగ్గర నిలబడి ఉన్నాడు. ఏప్రిల్ 22న పహల్గామ్ ఉగ్రవాద దాడికి భారతదేశం సైనిక ప్రతిస్పందన తర్వాత పాకిస్తాన్ షెల్లింగ్ వల్ల సంభవించిన విధ్వంసానికి పైకప్పులో ఒక పెద్ద రంధ్రం, కాలిపోయిన గోడలు, పగిలిన నేలలు నిదర్శనంగా నిలుస్తున్నాయి.
శిథిలాలను చూస్తూ, నూర్ దిన్ తాను ఇంతకుముందు ఎప్పుడూ యుద్ధాన్ని చూడలేదని అన్నాడు. ఆ ప్రళయ రాత్రిని గుర్తుచేసుకుంటూ, ఆకాశం మండుతోందని చెప్పాడు. ఆయుధ గుండ్లు నిరంతరం వర్షంలా పడుతూనే ఉన్నాయి. మేము బ్రతికి బయటపడాలని ప్రార్థిస్తూ, మా ప్రాణాల కోసం పరిగెడుతున్నాము. ఆపరేషన్ సిందూర్ తరువాత, భారతదేశం ఎల్‌ఓసి అంతటా, పాకిస్తాన్‌లోని ఉగ్రవాద శిబిరాలను లక్ష్యంగా చేసుకున్నందున, తంగ్ధర్, తీత్వాల్, కర్నా, కేరాన్ వంటి గ్రామాల నుండి వందలాది మంది నివాసితులు తమ ఇళ్లను వదిలి పారిపోవలసి వచ్చింది. ఇప్పుడు, నివాసితులు నెమ్మదిగా నష్టాన్ని అంచనా వేయడానికి తిరిగి వస్తుండగా, చాలామంది తాము ఇంతకుముందు ఎన్నడూ ఇంత దుర్బలమైన పరిస్థితి చూడలేదని అంటున్నారు.
చంకోట్ గ్రామ నివాసి షబ్బీర్ హుస్సేన్ తన అనుభవాన్ని చెబుతూ... ఇళ్ళు వణికాయి, కిటికీలు పగిలిపోయాయి, ప్రజలు కేకలు వేసారు. నా జీవితంలో మొదటిసారిగా, మేమంతా చనిపోతామని అనుకున్నాను. ఆ రోజును గుర్తుచేసుకుంటూ, నా ఇల్లు శిథిలావస్థకు చేరుకుందని ఆయన చెప్పాడు. ఏమీ మిగలలేదు - పత్రాలు లేవు, వస్తువులు లేవు. ఇది కేవలం సైనిక సంఘర్షణ కాదు. ఇది మా జీవితాలపై ప్రత్యక్ష దాడి. చాలా ఇళ్ళు పాక్షికంగా లేదా పూర్తిగా ధ్వంసమయ్యాయి. ఒకప్పుడు స్థిరమైన పైకప్పుల కింద నివశించిన కుటుంబాలు ఇప్పుడు ఆవుల షెడ్లలో, తాత్కాలిక గుడారాలలో ఆశ్రయం పొందవలసి వస్తుంది. మరికొందరు దెబ్బతిన్న పాఠశాలలు లేదా కమ్యూనిటీ హాళ్లలో ఆశ్రయం పొందుతున్నారు.
ఎల్‌ఓసీకి కొన్ని కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న యురిలోని డాచిన్ గ్రామంలో, 45 ఏళ్ల సలీమా బేగం ఈ గందరగోళాన్ని వివరిస్తూ, మా ఏకైక బంకర్ షెల్లింగ్ సమయంలో కూలిపోయిందని అన్నారు. జనాలు కేకలు వేస్తున్నారు, పిల్లలు ఏడుస్తున్నారు. అంతా గందరగోళంగా ఉంది. మేము అనేక కాల్పుల విరమణ ఉల్లంఘనలను ఎదుర్కొన్నాము, కానీ ఈసారి అది యుద్ధంలా అనిపించింది. మా తలపై నుంచి క్షిపణులు ఎగురుతున్నాయి. మా ప్రాంతంలో ఎవరూ వరుసగా ఐదు రాత్రులు నిద్రపోలేదు.
యురిలోని నంబ గ్రామానికి చెందిన షబ్బీర్ హుస్సేన్ మాట్లాడుతూ, సంవత్సరాలుగా జీవితం ప్రశాంతంగా ఉందని అన్నారు. మా ప్రాంతంలో పర్యాటకం కూడా పెరగడం ప్రారంభించిందని, ఇటీవలి గందరగోళానికి భిన్నంగా ఉందని ఆయన అన్నారు. కుప్వారా, బారాముల్లా జిల్లాల్లోని స్థానిక యంత్రాంగం నివాస గృహాలు, పాఠశాలలు, ప్రజా మౌలిక సదుపాయాలకు జరిగిన నష్టాన్ని అంచనా వేయడానికి సర్వేలను ప్రారంభించింది. తాత్కాలిక ఆశ్రయాలు, సహాయ సామగ్రిని అందించారు, కానీ చాలా కుటుంబాలు బారాముల్లా, సోపోర్ వంటి పట్టణాల్లో అద్దె ఇళ్లలో ఉండటానికి ఇష్టపడుతున్నాయి. ఇంకా ఇంటికి తిరిగి రావడానికి సిద్ధంగా లేవు.
శారీరకంగా నష్టం జరిగినప్పటికీ, మానసిక గాయం నయం కావడానికి ఎక్కువ సమయం పడుతుందని నివాసితులు చెబుతున్నారు. మే 12న కాల్పుల విరమణ ప్రకటించి, శత్రుత్వాలకు ముగింపు పలికినప్పటికీ, ఆ గాయం ఇంకా తాజాగానే ఉంది. శాంతి స్వల్పకాలికంగా ఉంటుందని నివాసితులు భయపడుతున్నారు. ప్రాణాలకు, ఆస్తికి తీవ్ర ముప్పు కలిగిస్తున్న అనేక పేలని ఆయుధ సామగ్రి (UXO)లను విజయవంతంగా పారవేయడంతో, ఉత్తర కాశ్మీర్‌లోని చాలా ప్రాంతాల ప్రజలు బారాముల్లా, కుప్వారా జిల్లాల్లోని తమ ప్రాంతాలకు తిరిగి వచ్చారని పోలీసు ప్రతినిధి తెలిపారు.
కమల్‌కోట్, మధన్, ఘౌహలన్, సలామాబాద్ (బిజహామా), గంగర్‌హిల్, గ్వాల్టాతో సహా పలు గ్రామాల్లో ఈ UXOలు కనుగొనబడ్డాయి. వాటిని సురక్షితంగా నిర్వీర్యం చేసినట్లు వారు తెలిపారు. బాంబు నిర్వీర్య బృందాలు పూర్తి స్థాయిలో శుభ్రపరిచే ఆపరేషన్ తర్వాత, ఈ గ్రామాల నుండి ఖాళీ చేయబడిన ప్రజలు తమ ఇళ్లకు తిరిగి వెళ్లడానికి జిల్లా యంత్రాంగం గ్రీన్ సిగ్నల్ ఇచ్చింది. అయితే, ఉపయోగించని అదనపు షెల్లు ఇప్పటికీ ముప్పును కలిగిస్తాయని ఆయన హెచ్చరించాడు. ఈ UXOలు ప్రాణాలకు, ఆస్తికి తీవ్రమైన ముప్పు కలిగిస్తాయి కాబట్టి నివాసితులు అప్రమత్తంగా ఉండాలని వారు సూచించారు. పేలుడు పదార్థం లేదా పరికరం వంటి ఏదైనా అనుమానాస్పద వస్తువును తాకకూడదు, ధ్వంసం చేసే ప్రయత్నం చేయకూడదు. బదులుగా, వారు వెంటనే పోలీసులకు లేదా సమీపంలోని భద్రతా సిబ్బందికి తెలియజేయాలి. ఉపయోగించని ఆయుధాలను తప్పుగా నిర్వహించడం వల్ల ప్రాణనష్టం లేదా కోలుకోలేని నష్టం సంభవించవచ్చు కాబట్టి, ఈ ప్రాంతాలలోకి అనధికారికంగా ప్రవేశించడం నిషేధించబడిందని ప్రతినిధి హెచ్చరించారు.
